Het gehoor is een van de vijf basiszintuigen van de mens. Horen is een ingewikkeld proces dat we dagelijks benutten zonder er echt over na te denken. Toch is het goed om eens stil te staan bij hoe wonderbaarlijk de werking van het gehoor eigenlijk is. In deze blogpost belichten we de anatomie van het oor en leggen we uit hoe verschillende onderdelen samenwerken om ons te laten horen. Ook lees je hoe het gehoor beschadigd kan raken en welke vormen van gehoorverlies er zijn.
Wat zijn geluiden?
Geluiden worden meestal gedefinieerd als hoorbare veranderingen van de luchtdruk. Deze veranderingen plaatsen zich voort in een golfbeweging. Mensen (en de meeste diersoorten) nemen geluid waar wanneer een geluidsgolf het oor bereikt. De trillingen worden opgevangen en doorgestuurd naar het trommelvlies, dat op de frequentie van de geluidsgolf gaat trillen. De trillingen worden vervolgens als signalen doorgestuurd naar de hersenen. Daar worden de signalen geïnterpreteerd, zodat je begrijpt wat het is dat je hoort. Dit alles gebeurt in een fractie van een seconde.
Trillingen kunnen via het oor, maar ook via andere delen van het lichaam, zoals de schedel of het botweefsel, worden waargenomen. Dit heet beengeleiding: geluidsgolven bereiken het binnenoor via trillingen in het bot, zonder de gehoorgang te passeren. Hoewel de demping groot is bij het dragen van oordoppen, het blijft mogelijk om geluid waar te nemen met oordoppen in.
Geluiden kunnen overigens ook optreden in een ander medium dan lucht, bijvoorbeeld in water. Een technisch correcte definitie van geluid zou dan ook zijn: ‘waarneembare veranderingen van de dichtheid van een medium’.
Onderdelen van het oor
De werking van het gehoor is makkelijker te begrijpen als je bekend bent met de basis van oor anatomie. Ons auditieve systeem bestaat uit meerdere onderdelen. Om geluiden te kunnen horen, moeten vele onderdelen van het oor op de juiste manier functioneren en samenwerken.
Buitenoor
Het buitenoor bestaat uit de oorschelp (pinna) en de uitwendige gehoorgang (meatus acusticus externa). De anatomie van de oorschelp lijkt misschien ingewikkeld. Maar dit zichtbare gedeelte van je oor bestaat bijna alleen uit flexibel kraakbeen en huid. Hij werkt als een soort omgekeerde megafoon.
Middenoor
Het middenoor bestaat uit het trommelvlies (membrana tympani) met daarachter de trommelholte. In de trommelholte zitten drie kleine gehoorbeentjes (ossicula auditus). Dit zijn de hamer (malleus), het aambeeld (incus) en de stijgbeugel (stapes). De stijgbeugel is het kleinste bot in je lichaam. Het is nog kleiner dan een rijstkorrel! Aan de gehoorbeentjes zijn ook kleine spiertjes verbonden.
Binnenoor: slakkenhuis en evenwichtsorgaan
In het binnenoor zit het slakkenhuis (cochlea). Aan de binnenkant van het slakkenhuis, dat gevuld is met vocht, zitten duizenden minuscule trilhaartjes. Deze staan weer in contact met zenuwvezels, welke de gehoorzenuw (nervus cochlearis) vormen. Deze loopt vanaf het slakkenhuis naar het eerste ‘station’ van het centrale zenuwstelsel: de hersenstam (nucleus).
De gehoorzenuw is ook verbonden met het labyrint, dat het evenwichtsorgaan bevat. Dit heb je niet nodig om te horen. Maar het feit dat het labyrint direct met de gehoorzenuw verbonden is, verklaart waarom mensen met ernstige gehoorschade soms last hebben van duizeligheid en andere evenwichtsklachten.
Werking van het gehoor
Je bent nu bekend met de basis anatomie van het oor. Maar hoe werkt het oor nu precies? De onderdelen die we hierboven beschreven, vormen samen het gehoorsysteem. Dit werkt constant. De taak van het gehoorsysteem is geluidsgolven in zenuwimpulsen omzetten, die vervolgens door de hersenen geïnterpreteerd kunnen worden. Dat proces verloopt als volgt:
-
Geluidstrillingen worden opgevangen door de oorschelp en doorgesluisd naar de uitwendige gehoorgang.
-
De geluidtrillingen bereiken het binnenoor, waardoor het trommelvlies gaat trillen.
-
Door de trillingen van het trommelvlies gaan ook de gehoorbeentjes bewegen; eerst de hamer en het aambeeld, en vervolgens de stijgbeugel. Die tikt vervolgens tegen het ovale venster dat de ingang van het slakkenhuis afdekt.
-
Door het tikken van de stijgbeugel tegen het ovale venster, begint de vloeistof in het slakkenhuis te bewegen. De vloeistof werkt als een geleider, waardoor de duizenden kleine haarcellen ook gaan bewegen.
-
De trillingen worden vervolgens via de gehoorzenuw naar de hersenstam getransporteerd. Vanaf daar reizen neurale impulsen naar de hersenen, die betekenis geven aan de geluiden.
Gehoorverlies
Gehoorverlies kan uiteenlopende oorzaken hebben. Afhankelijk van de oorzaak, kunnen verschillende onderdelen van het oor aangetast worden.
Wat zijn de oorzaken van gehoorverlies?
-
Blootstelling aan harde geluiden
-
Ouderdom (presbycusis)
-
Hoofdletsel
-
Obstructies
-
Bacteriële of virale infecties
-
Medische aandoeningen (zoals otosclerose of de ziekte van Ménière)
-
Neurologische problemen
-
Gebruik van bepaalde medicijnen
-
Erfelijkheid
Welke vormen van gehoorverlies zijn er?
We onderscheiden verschillende vormen van gehoorverlies:
-
Perceptief gehoorverlies
Perceptief gehoorverlies komt het vaakst voor. Bij deze vorm van gehoorverlies zijn de haarcellen in het slakkenhuis of de gehoorzenuw zelf beschadigd. Dit is vaak het gevolg van herhaaldelijke en/of langdurige blootstelling aan harde geluiden. Maar het kan ook het gevolg zijn van een medische aandoening, hoofdletsel of simpelweg ouderdom. De gehoorzenuw en trilhaartjes in het oor herstellen zichzelf niet. Reparatie is ook niet mogelijk met medicatie of chirurgie. De schade is dus permanent. Met bijvoorbeeld een cochleair implantaat kunnen mensen met perceptief gehoorverlies wel weer iets van geluid waarnemen. Echter is het geluid dan heel vlak – je zou nooit meer alle tonen kunnen horen zoals je eerst deed.
-
Conductief gehoorverlies
Conductief gehoorverlies, ook wel geleidingsgehoorverlies genoemd, ontstaat wanneer geluidstrillingen het binnenoor niet bereiken. De oorzaak ligt in het buitenoor of middenoor. Het kan dan gaan om beschadiging, ontsteking of obstructie. Obstructies kunnen variëren van zoals oorsmeer of vocht tot een tumor. Conductief gehoorverlies komt echter het vaakst voor bij jonge kinderen die een vreemd object in hun oor hebben geduwd of last hebben van terugkerende oorontstekingen. Sommige afwijkingen bij de geboorte kunnen ook conductief gehoorverlies veroorzaken.
-
Gemengd gehoorverlies
Bij gemengd gehoorverlies is sprake van een combinatie van perceptief en conductief gehoorverlies. Hierbij is dus schade opgetreden aan onderdelen van het buiten- of middenoor én het binnenoor. Als je gemengd gehoorverlies hebt, dan hoor je geluiden doorgaans slechts heel zacht. Het kan bijzonder lastig zijn om spraak te verstaan, met name in situaties met andere omgevingsgeluiden.
-
Neuraal gehoorverlies
We spreken van neuraal of retrocochleair gehoorverlies wanneer de oorzaak achter het slakkenhuis zit – dus in de gehoorzenuw, de hersenstam of de hersenen zelf. Deze vorm van gehoorverlies is niet te verhelpen met een gehoorapparaat of cochleair implantaat. De gehoorzenuw kan immers geen signalen doorgeven aan de hersenen. In sommige gevallen kan wel een auditief hersenstamimplantaat worden geplaatst. Deze omzeilt het slakkenhuis en de gehoorzenuw om direct de auditieve zenuwbanen te stimuleren.
Wees zuinig op je oren en bescherm ze met de juiste gehoorbescherming
Gehoorschade door blootstelling aan harde geluiden is permanent en onherstelbaar. Wees daarom zuinig op je oren. Besteed aandacht aan oorverzorging. Alpine heeft voor elke situatie de juiste gehoorbescherming!
Dit artikel geeft alleen informatie en vervangt geen medisch advies. Heb je vragen over je gezondheid? Neem contact op met een arts of zorgverlener
